Droomhuis gezocht, compromis gevonden
Gemeenten staan voor een stevige opgave. Het woningtekort is groot en het Rijk wil 900.000 woningen bouwen tot 2030. Zelfs in kleine gemeenten gaat het dan al gauw om honderden nieuwe huizen. Maar wat voor woningen zijn er nodig? En in welk prijssegment? Veel gemeenten laten die vraag beantwoorden met onderzoek naar woonwensen. Logisch: je wilt bouwen wat mensen zoeken. Maar is dat slim?
Woonwensen zeggen niet alles
Wij deden de afgelopen jaren veel onderzoek naar woonwensen. Voor gemeenten en corporaties, op basis van eigen vragenlijsten of gegevens zoals het landelijke WoON-onderzoek van het CBS. Steeds met hetzelfde doel: advies geven over wat voor woningen er gebouwd moeten worden. Maar één ding viel ons steeds op. Er zit vaak een wereld van verschil tussen wat mensen zeggen en wat mensen doen. In veel antwoorden zie je droombeelden terug die in de praktijk onhaalbaar zijn. Zeker in deze tijd, waarin woningen schaars zijn en de keuzeruimte beperkt is. Neem Groningers: die wonen het liefst in een villa op de Grote Markt, met riante tuin en plek voor twee auto’s voor de deur.
Compromis boven droombeeld
Steeds vaker gooien we ons onderzoek over een andere boeg. We kijken niet meer alleen naar woonwensen, maar naar echte keuzes van mensen die recent verhuisden. Hun afwegingen zitten nog vers in het geheugen. Wat zochten ze en wat moesten ze inleveren? Waar kozen ze uiteindelijk voor? Die verhalen bieden waardevolle lessen. Als je meer weet over de afwegingen, dan helpt dat je om bij nieuwe plannen net wat slimmere keuzes te maken. Hierna beschrijven we drie onderzoeken waarin we deze werkwijze toepasten.
Wie nu een huis zoekt, is beter af met een haalbaar compromis dan met een onbereikbaar droombeeld.
Regio Groningen-Assen: noordoostkant Stad populairder dan gedacht
In 2021 onderzochten we voor het eerst de motieven van mensen die net verhuisd waren in de regio Groningen-Assen. We kozen toen voor een uitgebreid onderzoek met veel papieren enquêtes en brieven, ook met het idee om statistisch betrouwbaar te zijn. Iedereen reconstrueerde zijn zoekproces, inclusief de keuzes, overwegingen en concessies die daarbij hoorden. Dat bracht scherp in beeld wat er speelde. Zo ontdekten we dat Winsum, Bedum en Hoogezand – middelgrote kernen ten noordoosten van de stad Groningen – wél gewild zijn als woonplek, maar dat oude krimpprognoses een rem zetten op nieuwbouw. Mensen konden er dus niet naartoe verhuizen, waardoor vraag inderdaad uitbleef. Ons onderzoek speelde een rol in het besluit om die bouwbeperking los te laten. Deze kernen groeien nu weer – en hoe!
Zwartewaterland: ogenschijnlijk vergelijkbare kernen met eigen dynamiek
Ons onderzoek in Zwartewaterland uit 2024 is het bewijs dat je geen dure steekproeven nodig hebt om waardevolle inzichten op te halen. We kozen daar voor een snelle en betaalbare aanpak met Maptionnaire. Geen stapels papieren enquêtes meer, maar een kwalitatief onderzoek met antwoorden waar je als planmakers mee verder kunt. We ontdekten dat de drie hoofdkernen, die op het eerste oog sterk op elkaar lijken, elk hun eigen dynamiek hebben. Hasselt profiteert sterk van de overdruk uit Zwolle, in Genemuiden verhuizen mensen vaak binnen hun eigen kern en Zwartsluis trekt woningzoekers aan die specifiek aan het water willen wonen. Zelfs voor de gemeente en corporatie waren dat nieuwe inzichten.
Noord-Veluwe: de grens van Zwolle
Vers van de pers is ons onderzoek voor de regio Noord-Veluwe. Daar was onze aanname dat de hele noordflank zou profiteren van de overdruk vanuit Zwolle. Maar wat blijkt? Hattem, direct aan de overkant van de IJssel, staat inderdaad vaak op het lijstje van mensen die de stad verlaten. Maar veel verder dan dat kijken woningzoekenden niet. Nu gemeenten dat weten, kunnen ze hun bouwplannen beter afstemmen op de doelgroep die wel naar de regio toe verhuist.
Heatmap recent verhuisden uit verhuismotievenonderzoek Noord-Veluwe: eerste zoekplaats - overige zoekplaatsen
Grip krijgen op je bouwprogramma
Ben jij op zoek naar houvast bij je nieuwbouwprogramma? Of wil je meer inzicht in hoe mensen in jouw gemeente, regio of provincie verhuizen? Met een onderzoek naar verhuismotieven krijg je grip op wat mensen zoeken, kiezen en hoe ze bewegen. Geen aannames, maar concrete inzichten waarmee je nieuwbouwprogramma’s scherper, realistischer en effectiever vorm kunt geven. Wij denken graag met je mee over hoe onderzoek naar verhuismotieven jou kan helpen, bijvoorbeeld ter onderbouwing van je Volkshuisvestingsprogramma!
