ONDERZOEK ROLLEN OP DE WONINGMARKT
De Rijksoverheid is weer een actieve speler geworden bij het Wonen-dossier. Dit komt door het sluiten van een Woonakkoord in combinatie met Regiodeals en Woondeals met gemeenten en regio’s. Het Rijk zet daarbij stevig in op een jaarproductie van 75.000 woningen. Echter, sommige provincies en gemeenten ervaren de bouwopgave als te groot en te complex.
Rolverdeling in relatie tot woningmarkt
Vanuit die nieuwe regierol en de geformuleerde ambitie van 75.000 woningen per jaar, ontstond bij de Directie Woningmarkt van het ministerie BZK de wens om onderzoek te doen naar de verhoudingen en rolverdeling tussen Rijk, provincie en gemeente. Daarbij moest ook de vraag beantwoord worden of het huidige bestuurlijke en wettelijke instrumentarium passend is.
Het onderzoek richtte zich zowel op regio’s en steden met een grote woningbouwopgave als op krimpregio’s.
Hoe pakten we dit aan?
Betaalbaarheid, beoogde verdichting bij binnenstedelijk locaties, maar ook gebrek aan voldoende middelen en instrumenten zorgen voor onzekerheid. Want hoe realiseer je zo’n grote maatschappelijke opgave? Samen met I&O Research keken we naar de huidige rolduiding tussen die 3 overheden en in hoeverre deze efficiënt is.
Uitkomsten
Door BZK zijn 14 casussen met een bouwopgave aangereikt. Vervolgens zijn betrokken ambtenaren door ons ‘op locatie’ geïnterviewd. Uit het onderzoek kwamen onder andere de volgende uitkomsten:
- Sommige provincies en gemeenten ervaren de bouwopgave als te groot en te complex.
- Er is met name bij gemeenten behoefte aan meer sturingsinstrumenten binnen de complexe woningmarkt.
- Bij meerdere gemeenten speelt een te lage capaciteit van menskracht.
- Gemeenten en provincies hebben behoefte aan een overall-ruimtelijke visie van de rijksoverheid.
- Vanuit het land luidt de oproep om afdracht Verhuurdersheffing opnieuw te bezien, dan wel af te schaffen. De investeringscapaciteit van woningcorporaties wordt hierdoor fors verlaagd.
- Besteed aandacht aan krimpgebieden. Ontwikkel hier specifieke instrumenten voor en stel extra middelen beschikbaar.
De inhoud van het rapport wordt verwerkt in de 'ministerbrief' aan de Tweede Kamer.
Het onderzoek leidde tot een rapport waarin we adviezen geven aan het Rijk, zoals:
- Het huidige bestuurlijke landschap is hybride en vraagt veel afstemming en overleg. Gemeenten hebben te weinig capaciteit, financiële middelen en/of instrumenten om de complexe woningbouwopgave te realiseren. Door in een vroegtijdig stadium samen te werken met marktpartijen en woningcorporaties om de opgave te definiëren en om commitment te realiseren vergroot de effectiviteit.
- Versterk de interbestuurlijke rolverdeling door beschikbare formele instrumenten in te zetten en door Wonen formeel te benoemen tot provinciaal en nationaal belang. De huidige rolinvulling heeft veel informele aspecten met een focus op faciliteren, stimuleren en aanjagen. De manier waarop provincies regionale prognoses maken, meten en monitoren is divers. Uniformering binnen en tussen regio’s en gemeenten kan bijdragen aan betere sturingsinformatie en meer efficiency. De provincie kan hierin het voortouw nemen.
Landelijke discussie
Het rapport draagt bij aan de landelijke (en politieke) discussie over de rolverdeling van overheden. Zo kunnen, met de juiste rolverdeling, overheden grote maatschappelijke opgaven met meer impact uitvoeren. De Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen verwerkt de inhoud van het rapport in haar rapportage ‘Nederland heeft 1 overheid nodig’. Daarnaast gebruikt de minister de inhoud van het rapport voor het opstellen van de ministerbrief aan Tweede Kamer met als thema ‘Staat van de Woningmarkt’.
We hebben heel plezierig samengewerkt met KAW. Ze hebben brede inhoudelijke en praktische kennis over wet- en regelgeving en uitvoering op het gebied van Volkshuisvesting en RO. Hun inbrengt heeft de analyse verdiept en de conclusies verhelderd.
Sterke combinatie
I&O focuste zich op proces en interviewtechniek terwijl wij ons, vanuit KAW, richtten op een brede en praktische kennis over wet- en regelgeving en uitvoering op het gebied Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Juist deze combinatie maakte het mogelijk om de opdracht snel en sterk uit te voeren.
Over die snelheid en het snel kunnen schakelen na een aanvullende opdracht over krimpgebieden, in combinatie met de scherpte van de analyse van de verzamelde informatie uit de interviews, waren zowel wij als de opdrachtgever zeer enthousiast.
Wil je het hele rapport lezen?
Van woonstrategieën naar concrete gebiedsontwikkeling
Dit onderzoek voor het Rijk gaat in op het samenspel tussen overheden bij het ontwikkelen van voldoende woningen. Net zo belangrijk is de kwaliteit van stedelijke gebieden. We maken ons sterk voor stedelijke gebieden die passen bij de woonvraag van dat gebied. Daarnaast zouden wij gemeenten bij kunnen springen op het gebied van visie- en beleidsontwikkeling, procesmanagement, maar ook meehelpen de jaarproductie te realiseren.
Onze woonstrategieën voor Groningen, Ede en Den Bosch vormen een tussenstap naar concrete gebiedsontwikkeling, zoals in Diemen (Bergwijkpark) en Oldenburg. Ook in stads- en woonvisies willen we die ruimtelijke doorvertaling van woonbeleid, zoals recent in Hoogezand-Sappemeer, Delfzijl, Appingedam en Assen.
Woningmarktonderzoek en bestuurlijke verhoudingen BZK
onderzoek
